3 tips zodat je leerlingen effectief leren

In het hedendaagse onderwijs is het belangrijker dan ooit om ervoor te zorgen dat leerlingen op een effectieve manier leren. We hebben als docenten de taak om hen niet alleen kennis bij te brengen, maar hen ook te helpen om de juiste leermethodes te gebruiken die hen verder brengen in hun leerproces. Want leren is meer dan alleen luisteren, lezen of het volgen van lessen. Om echt te leren, moeten leerlingen actief aan de slag. In deze blog bespreken we drie concrete tips die je kunt toepassen om je leerlingen effectief te laten leren.

Tip 1: Actief leren – Zet de hersenen aan het werk!

Een van de grootste valkuilen bij het leren is passief omgaan met de leerstof. Veel leerlingen denken dat ze voldoende leren door simpelweg hun aantekeningen te lezen of hun boek nog eens door te nemen. Hoewel herlezen soms kan helpen bij het opfrissen van kennis, leidt het zelden tot diepgaand begrip of lange-termijnbehoud. Wat leerlingen écht nodig hebben, is actief leren. Maar wat betekent dat precies?

Wat is actief leren?

Bij actief leren worden de hersenen gedwongen om actief bezig te zijn met de leerstof, in plaats van deze passief te verwerken. Actief leren houdt in dat leerlingen zelf aan de slag gaan met het materiaal: ze verwerken het, spelen ermee, en testen zichzelf. Dit stimuleert niet alleen beter begrip, maar helpt de informatie ook beter te verankeren in het langetermijngeheugen.

Hoe doe je dat?

Hier zijn enkele concrete manieren waarop leerlingen actief kunnen leren:

• Toets jezelf: Dit is een van de krachtigste methodes om actief te leren. Door jezelf te testen, dwing je je hersenen om actief na te denken over de stof. Dit helpt niet alleen om te checken wat je al weet, maar ook om te ontdekken waar nog gaten in je kennis zitten.
• Woordkaartjes: Gebruik woordkaartjes om kernbegrippen of termen te leren. Op de ene kant van het kaartje staat de vraag of het begrip, en op de andere kant het antwoord. Door regelmatig jezelf te toetsen met deze kaartjes, dwing je jezelf om de stof te herhalen en actief op te halen uit je geheugen.
• Cornell-methode: Dit is een gestructureerde manier van notities maken waarbij je tijdens of na de les vragen opstelt aan de linkerkant van je notities, en de antwoorden of samenvattingen aan de rechterkant. Door vragen te formuleren, denk je actief na over de stof.
• Braindump: Een braindump is een oefening waarbij je alles wat je over een onderwerp weet, op papier zet zonder te spieken. Dit dwingt je hersenen om actief met de stof bezig te zijn en helpt om hiaten in je kennis op te sporen.

Tip 2: Maak een nieuw product van de leerstof

De tweede tip voor effectief leren is het creëren van een nieuw product op basis van de leerstof. Dit betekent dat je leerlingen de opdracht geeft om de informatie om te zetten in een ander format of vorm, wat hen dwingt om diepgaand over de stof na te denken en deze op een creatieve manier toe te passen.

Waarom werkt dit?

Wanneer leerlingen een nieuw product maken van de leerstof, zijn ze genoodzaakt om na te denken over hoe ze de informatie in hun eigen woorden kunnen weergeven. Dit proces van omschrijven en visualiseren leidt tot een dieper begrip, omdat het hen verplicht actief aan de slag te gaan met het materiaal. Het is ook een geweldige manier om inzicht te krijgen in wat ze daadwerkelijk hebben geleerd en welke concepten nog onduidelijk zijn.

Hoe kun je dit toepassen?

Hier zijn enkele ideeën voor producten die leerlingen kunnen maken om effectief te leren:

• Schema’s: Laat leerlingen de lesstof structureren in een schema. Dit helpt hen om verbanden te zien tussen verschillende concepten en om de informatie visueel weer te geven.
• Vragenkaartjes: Door vragen op te stellen over de lesstof, worden leerlingen gedwongen om na te denken over de belangrijkste concepten en hoe deze kunnen worden toegepast. Dit is een actieve manier om de stof te herhalen en te toetsen.
• Oefentoetsen: Laat leerlingen een oefentoets maken, voor zichzelf of voor een klasgenoot. Het formuleren van vragen en antwoorden is een goede manier om de stof beter te begrijpen en zelfvertrouwen op te bouwen voor een echte toets.
• Cornell methode: Net als bij actief leren, kan deze methode worden gebruikt om een nieuw product te maken van de lesstof. Laat leerlingen bijvoorbeeld de lesstof samenvatten aan de hand van vragen die ze zelf formuleren. Hierdoor gaan ze verder dan het simpelweg herhalen van de inhoud; ze worden gedwongen om de informatie op een andere manier te verwerken.

Tip 3: Laat leerlingen aantekeningen maken – met pen en papier!

Hoewel digitale notities steeds populairder worden, is er veel onderzoek dat aantoont dat aantekeningen maken met pen en papier zorgt voor beter begrip en onthouden van de stof. Het schrijven van aantekeningen is niet alleen een mechanische taak; het dwingt leerlingen om actief na te denken over wat de docent zegt en hoe ze dat kunnen opschrijven in hun eigen woorden.

Waarom aantekeningen maken?

Wanneer leerlingen aantekeningen maken, moeten ze beslissingen nemen over wat ze belangrijk vinden. Ze kunnen namelijk niet alles letterlijk opschrijven (zeker niet met de snelheid van een pen). Hierdoor worden ze gedwongen om te analyseren wat ze horen, samen te vatten en dit in hun eigen woorden op te schrijven. Dit is een cruciaal proces in het effectief verwerken en onthouden van informatie.

Hoe stimuleer je dit in de les?

Hier zijn twee praktische manieren waarop je leerlingen kunt aanmoedigen om effectief aantekeningen te maken:

1. Begin met het geven van richtlijnen: Veel leerlingen weten niet hoe ze effectieve aantekeningen moeten maken. Begin daarom met een korte uitleg over goede notitietechnieken. Leer hen dat ze geen letterlijke transcriptie van de les moeten maken, maar in plaats daarvan moeten focussen op kernbegrippen, verbanden tussen concepten en belangrijke uitleg. Leg niet alleen uit, maar doe ook voor. 
2. Geef ruimte voor reflectie en samenvatting: Laat aan het eind van de les of na een bepaald onderwerp een paar minuten tijd voor leerlingen om hun aantekeningen door te nemen en samen te vatten. Dit is een moment van actieve reflectie waarin ze hun notities kunnen organiseren en aanvullen. Je kunt ze ook vragen om in duo’s kort te bespreken wat ze hebben opgeschreven om hun begrip te toetsen.

Extra tip: Introduceer verschillende manieren van notities maken, zoals de Cornell-methode of het maken van mindmaps. Hierdoor bied je variatie en kunnen leerlingen ontdekken welke methode voor hen het beste werkt.

Tot slot

Effectief leren vraagt om actieve betrokkenheid van de leerling. Of het nu gaat om jezelf toetsen, het creëren van een nieuw product of het maken van aantekeningen met pen en papier – de kern is dat leerlingen de hersenen actief moeten inzetten. Als docent kun je een belangrijke rol spelen in het stimuleren van deze methoden. Door bewust na te denken over hoe je je leerlingen kunt aanmoedigen om op een actieve manier met de stof om te gaan, help je hen niet alleen om beter te presteren, maar ook om meer plezier te hebben in het leren zelf.

Probeer deze drie tips in je lessen te verwerken en kijk hoe het leerproces van je leerlingen verandert. Ze zullen niet alleen effectiever leren, maar ook zelfstandiger en zelfverzekerder worden in hun studieaanpak!

Op 10 en 15 oktober geef ik mijn vernieuwde Masterclass. Gratis! Tijdens deze Masterclass deel ik nog meer over hoe jij leerlingen effectief kan laten leren.